موزه‌ی مهجور شمال تهران، تماشاگه زمان
موزه زمان کجاست؟ امروز به یکی از بناهای قدیمی در شمال تهران سری زده‌ایم که به «موزه زمان» مشهور است و همه روزه تعداد زیادی از گردشگران داخلی و توریست‌های خارجی برای دیدن گنجینه‌ی ارزشمند آن و همچنین لذت بردن از فضای زیبای باغ موزه به این محل سر می‌زنند. موزه زمان یا تماشاگه زمان، نامی است که برای بنای تاریخی و با ارزش خیابان سرلشگر فلاحی یا زعفرانیه سابق انتخاب شده است. موزه زمان در محوطه‌ای با مساحتی در حدود ۵۰۰۰ مترمربع و عمارتی با زیربنای ۷۰۰ مترمربع ساخته شده‌است. این موزه به عنوان اولین موزه‌ی ساعت در ایران شناخته می‌شود. همانطور که از اسمش پیداست این بنا به موزه‌ای که در آن عمده‌ی موارد به زمان، وسایل زمان سنجی یعنی انواع ساعت‌ها و وسایل تعمیر آنها مربوط است، اختصاص داده شده است. اما اگر دقت کرده باشید نام دیگری به این موزه اتلاق می‌شود. نامی که نشان‌دهنده این موضوع است که صاحب این ملک شخصی به اسم حسین خداداد بوده است. در خیلی از مقالات مربوط به این موزه در سرارسر وب و خیلی از مجلات از این مکان با نام “خانه‌ی حسین خداداد” یاد می‌شود. در این مقاله از مجله‌ی پرومی قصد داریم درباره‌ی این اثر جذاب بیشتر صحبت کنیم و بیشتر آشنا شویم. اما پیش از آن به معرفی صاحب این خانه و پیشینه‌ی این مکان زیبا خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.
حسین خداداد
حسین خداداد فرزند بزرگ حاجی خداداد خان خداداد مالک بازار میوه‌ی مرکزی تهران، امین سلطان بود. وی در سال ۱۳۰۸ متولد شد و تحصیلات مقدماتی را در دبیرستان ایرانشهر به پایان رساندو نهایتا در سن ۱۹ سالگی وارد حرفه‌ی تولید و صنعت شد. حسین خداداد در سن ۲۲ سالگی نخستین کارخانه‌ی تولید یخ بهداشتی کشور را در تیردوقلو (از محله‌های جنوب شهر تهران) احداث کرد. در سن ۲۶ سالگی اولین کارخانه‌ی برق شهری به نام شرکت برق الکتروادیسون را در جنوب تهران با ۴۹ هزار مشترک احداث نمود. همچنین او با پایه‌گذاری شهرک صنعتی قزوین توانست بزرگترین کارخانه‌ی ریسندگی و بافندگی کشور، به نام تبد را با ۳۰۰۰ کارمند و مهندس تاسیس نکند. همچنین از او به عنوان اولین وارد کننده‌ی باسکول‌های سنگین صنعنی به ایران یاد می‌شود. حسین خداداد نخستین نماینده‌ی انحصاری ولوو در ایران نیز بود. وی همچنین در ساخت ایوان طلای حرم امام حسین(ع) و ساخت ضریح حرم حضرت عباس(ع) نقش به‌سزایی داشت. همچنین تمام سنگ‌های اطراف حرم حضرت امیر (ع) اهدایی حسین خداداد است. احداث مدرسه، درمانگاه و کمک به ساخت چندیدن مسجد از دیگر فعالیت‌های خداداد در دوران زندگانی‌اش در ایران است.
ساختمان و بنای تماشاگه زمان – موزه‌ی زمان، مربوط به دوره‌ی محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار است. زمانی این باغ بخشی از اراضی باغ فردوس بود و در اختیار معیرالممالک – داماد ناصرالدین شاه- قرار داشت. پس از مرگ او، پسرش دوستعلی خان معیر الممالک صاحب باغ شد و از آنجا که علاقه ای به آن نداشت درختانش را یکی یکی قطع کرد تا به عنوان هیزم در كوره‌های تهران استفاده شوند. در سال ۱۳۰۴ خورشیدی فردی به نام عبدالله خان منصور، ملک را از دوستعلی خان خرید و این باغ تا سال ۱۳۴۶ در اختیار وراث وی بود. حسین خداداد در همین سال‌ها ملک مذکور را با مساحتی در حدود ۵۰۰۰ مترمربع خرید. از آنجایی که حسین خداداد با گچ بری ایرانی علاقه داشت تعدادی از هنرمندان و معماران را به کار گرفت و آثاری بی نظیر را در این خانه خق کرد. همچنین بنای این خانه بصورت یک طبقه بود و اسکلت چوبی بود که خداداد با تغییراتی اساسی و احداث یک طبقه‌ی دیگر روی همکف این بنا را به شکل امروزی با اسکلت فلزی و زیربنایی معادل ۷۰۰ مترمربع در آورد. استاد کاشی (معمار)، مهندس ابتکار(مشاور)، رمضان عباسیان، عبد الکریم نوید تهرانی (طراح و گچ کار)، استاد فرهاد یحیی پور(طراح و گچ کار) و حاج علی شیخی(طراح و گچ کار) از جمله اساتیدی هستند که در خلق این بنای چشم نواز مشارکت داشتند.
اینگونه که نقل شده مرمت و بازسازی این بنا تا سال ۱۳۵۶ به طول انجامیده و حسین خداداد نهاتیتا یک سال در این خانه زندگی کرده است. در سال ۱۳۵۶ سفری به آمریکا برای مراسم ازدواج دخترش داشته که این سفر با انقلاب اسلامی ایران و نهایتا مصادره‌ی این خانه همراه شده است. وی در دوران زندگی در امریکا به تولید و فروش محصولات کشاورزی پرداخت و پس از مدت کوتاهی توانست به یکی از تولیدکنندگان آمریکا در زمینه تولید محصولات کشاورزی و میوه‌جات ایرانی تبدیل شود. در نهایت حسین خداداد در اسفند ماه سال ۱۳۹۳ در سن ۸۵ سالگی در سانفرانسیسکو به رحمت خدا پیوست.
موزه‌ی زمان
موزه‌ی زمان به عنوان اولین موزه‌ی ساعت در ایران شناخته می‌شود. این موزه از چند نظر مورد توجه قرار گرفته است. اول از نظر بنای ارزشمند آن که به تفصیل درباره‌ی آن صحبت کردیم. دوم از نظر اشیاء قیمتی موجود در موزه و سوم از نظر فضای سبز و محیط بیرونی موزه‌ی زمان.
در فضای اصلی موزه‌ی زمان دیدنی‌هایی وجود دارند که قبل از ورود به داخل ساختمان با آنها برخورد خواهید کرد. از جمله: ساعت آفتابی، ساعت روغنی، ساعت آبی، ساعت آبی مکانیکی، ساعت طنابی، قایق اژدها و ساعت شمعی در اطراف ساختمان اصلی به چشم میخوردند.همچنین بخشی از عمارت به اسنادی درباره‌ی گاه‌شماری جلالی و پیشینه‌ی آن در ایران اختصاص یافته‌است.
دیدنی‌های داخل ساختمان موزه زمان
وقتی وارد ساختمان می‌شوید با قسمت‌های مختلفی مواجه می‌شوید که هر یک اشیای به خصوصی دارند:
طبقه اول | نگاهی به ساعت‌های قدیمی اروپایی
در سالن بزرگ طبقه اول ساعت‌هایی وجود دارند که از قرن هفدهم تا بیستم ساخته شده‌اند. ساعت‌های مکانیکی وزنه‌ای و کوکی و نمونه‌هایی مانند ساعت‌های شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری و ایستاده را می‌بینید. ماکت ساعت با موتور قدیمی، ساعت‌های سبک لویی شانزدهم و ناپلئون سوم و … همگی در این بخش قرار گرفته‌اند. برخی از این ساعت‌ها هدایایی هستند که رجال سیاسی در سفرهای خود به کشورهای دیگر دریافت کرده بودند و برخی دیگر جزو اموال شخصی افراد به شمار می‌آمدند.
ساعت تاقچه‌ای ساخته شده در قورخانه تهران یکی از نمونه‌های جالب توجه در این قسمت است که قدمتش به سال ۱۳۱۳ خورشیدی باز می‌گردد و تصویر حکاکی شده پهلوی اول بر روی آن خودنمایی می‌کند.
دیگر اثر جالب توجه این بخش ساعتی از جنس برنز و ساخت کشور فرانسه است که پوشش آب طلا دارد. این ساعت از نوع ساعت‌های طاقچه‌ای یا رومیزی به شمار می‌رود و متعلق به قرن ۱۹ میلادی است.
در کنار ساعت‌ها گچ‌بری‌های هنرمندانه این قسمت نیز چشم نوازی می‌کنند.این گچ‌بری‌ها با طرحی ذهنی ایجاد شده و بر اساس اسناد موجود، این استادان گچ بری، تزیینات را به صورت خوابیده پیاده سازی کرده‌اند.
طبقه اول | اتاق اصفهانی‌ها
در طبقه‌ی اول علاوه بر سالن اصلی اتاق ویژه‌ای در ساختمان در نظر گرفته شد و از استادکاران خواسته شد تا طرحی متفاوت از سایر قسمت‌های بنا برای آن در نظر بگیرند. جواد رستم – مینیاتوریست بنام آن زمان- سه برادر هنرمند به نام آقایان روحانی را برای اجرای گچ بری‌های این اتاق به خداداد معرفی کرد و طراحی تذهیب و تشعیر توسط عیسی بهادری -از اساتید محمود فرشچیان و شاگرد کمال الملک- صورت گرفت.
نوعی گچ‌بری در این اتاق استفاده شده است که به تنگ‌بری شهرت دارد و طی آن اشکال عمیقی به شکل ظروف و تنگ با گچ ایجاد می‌شود. تنگ بری‌های این اتاق با الهام از اتاق موسیقی در کاخ عالی‌قاپوی اصفهان و دیگر بناهای دوره صفوی طراحی و اجرا شده‌اند. سقف این اتاق نیز مزین به طرح فرش اصفهان است و استادکاران از طرح‌های خشتی برای اجرای سقف بهره گرفته‌اند. ۹۹ درصد این سقف از مس و یک درصد آن از طلا است.
کار تزیینات این اتاق از سال ۱۳۵۳ آغاز شد و پس از ۳ سال به پایان رسید. یکی از تزیینات منحصر به‌فرد اتاق اصفهانی‌ها تابلوی گچ‌بری نمادین آفرینش آدم، حوا، هابیل و قابیل در باغ عدن است که در قسمت محراب قرار دارد. رنگ طلایی این اتاق از ورق طلای به کار رفته در تزیینات ناشی می‌شود و متقارن بودن نقشینه‌ها زیبایی این فضا را دوچندان کرده است. طرح شیشه‌های این اتاق نیز جالب توجه است و آن را به دلیل جلوگیری از ورود حشرات به داخل این گونه طراحی کرده‌اند.
طبقه دوم | آثار هوشنگ فروتن
طبقه‌ی دوم قسمت‌های مختلفی دارد. بخشی از این طبقه به نمایش آثار هوشنگ فروتن اختصاص دارد. دلیل نمایش آثار هنرمندانه‌ی او در این موزه، استفاده از قطعات ساعت و ساعت‌های بلااستفاده قدیمی است. او نوعی کلاژ را با قطعات ساعت انجام داده و هنری خاص را به جهان معرفی کرده است. هوشنگ فروتن درست کردن این آثار را از سال ۱۳۶۷ خورشیدی آغاز کرد و کم کم دست به خلق کارهایی پیچیده و جذاب تر زد. آثار او به خارج از کشور هم راه یافته و در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ میلادی در شهرهایی از آمریکا به نمایش درآمده‌اند.
طبقه دوم | ابزار تعمیر ساعت
در طبقه‌ی دوم موزه‌ی زمان ویترین مدوری وجود دارد که در آن ابزار تعمیرات ساعت به نمایش درآمده‌اند. تعدادی از این ابزارها عبارتند از:
عقربه کش، آچار ساعت سازی، چاقوی ساعت سازی، فرچه، چکش، سوزن روغن زنی، سمبه و سمبه دان، ابزار باز کردن قاب پشت ساعت، چفت، سوهان، طلق کش، انبردست و دم باریک، سیم چین و …
طبقه دوم | ساعت‌های مچی، جیبی و سفارشی
طبقه دوم موزه زمان آثار جالب توجه زیادی دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ساعت ثبت زمان یا کارت زنی
در اواخر قرن هجدهم میلادی، ساعت‌هایی برای ثبت ورود و خروج شکل گرفتند. در آن زمان هر کارمند کلید مخصوص خود را داشت که به هنگام ورود و خروج آن را در سوراخ جلوی ساعت قرار می‌داد. شماره‌ی حک شده بر روی کلید به همراه زمان بر روی نوار کاغذی داخل دستگاه ثبت می‌شد و در نهایت گزارشی از آن به دست می‌آمد.
در موزه زمان یک ساعت کارت زنی ساخت شرکت آمریکایی سیمپلکس (Simplex) وجود دارد که گفته می‌شود متعلق به راه‌آهن بوده است.
ساعت‌های قاجاری
تعدادی از ساعت‌های به نمایش درآمده در طبقه‌ی دوم موزه به خاندان قاجار تعلق دارند که از میان آنها می‌توان به ساعت آفتابی متعلق به ناصرالدین شاه، ساعت احمدشاه قاجار و ساعت مظفرالدین شاه اشاره کرد.
طبقه دوم | سنجش روز و ماه و سال
بخشی از موزه زمان به محاسبه‌ی روز، ماه و سال می‌پردازد و در آن اسناد و ابزار مربوط به گاه‌شماری جلالی و پیشینه آن در ایران را قرار دارد. در این قسمت ابزاری چون اسطرلاب که از ابزارهای قدیمی نجوم است و کره سماوی یا کره آسمان مشاهده می‌شود. شخصیت‌های برجسته در امر تقویم نویسی نیز در این بخش می‌شوند و ماکت قدیمی‌ترین سند تاریخدار ایرانی (کتیبه بیستون) نیز در مقابل دید شما قرار می‌گیرد. تقویم‌های قومی مذهبی ایرانی نیز در همین بخش نگهداری می‌شوند که از میان آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
تقویم عبری سال ۵۷۰۸ عبرانی برابر با ۱۳۲۶ خورشیدی
تقویم زرتشتی سال ۳۷۱۲ دینی زرتشتی برابر با ۱۳۵۳ خورشیدی
تقویم ارامنه سال ۱۹۵۰ میلادی برابر با ۱۳۲۹ خورشیدی
تقویم قومی طبری و دیلمی سال ۱۵۱۰ طبری و ۱۵۷۲ دیلمی برابر با ۱۳۷۷ خورشیدی
تقویم قومی کردی سال ۱۳۶۶ خورشیدی
و …
طبقه دوم | ساعت‌های افراد مشهور
یکی از بخش‌های جذاب موزه‌ی زمان کلکسیونی از ساعت‌های افراد مشهور است که خودشان آنها را به موزه اهدا کرده‌اند. در این قسمت با ساعت‌های اهدایی افرادی چون جمشید مشایخی، محمدعلی کشاورز، احترام برومند، داوود رشیدی، امین‌اله رشیدی، مصطفی رحماندوست، دکتر حسابی، دکتر پرویز کردوانی، شهید آوینی، شهید مهدی باکری و … آشنا می‌شوید.
موزه‌ی زمان روی نقشه
اطلاعات تکمیلی
در محوطه‌ی موزه‌ی زمان کافه ریبار آماده‌ی خدمت رسانی به بازدیدکنندگان است. همچنین بهای ورود به موزه‌ی زمان ۳۰۰۰ تومان است. توجه داشته باشید برای ورود به فضای باز موزه نیازی به تهیه‌ی بلیط نیست. عکاسی در موزه‌ی زمان نیز منعی ندارد. ساعت‌های کار موزه‌ی زمان در شش ماه اول سال برای روزهای شنبه تا چهارشنبه از ۰۹:۰۰ تا ۱۹:۰۰ و پنج شنبه و جمعه و روزهای تعطیل از ۱۰:۰۰ تا ۱۹:۰۰ می‌باشد. همچنین ساعات بازدید از موزه در شش ماه دوم سال برای روزهای شنبه تا چهارشنبه از ۰۹:۰۰ تا ۱۷:۰۰ و پنج شنبه و جمعه و روزهای تعطیل از ۱۰:۰۰ تا ۱۷:۰۰ است.
آدرس: تهران، خیابان ولیعصر(عج)، خیابان زعفرانیه، نبش خیابان پرزین بغدادی
تلفن: ۰۲۱۲۲۴۱۷۳۳۷
مسیرهای دسترسی به موزه زمان
با استفاده از اتوبوس‌های BRT خیابان ولیعصر(عج) می‌توانید در ایستگاه باغ فردوس پیاده شوید و به سمت خیابان زعفرانیه در حدود ۵ دقیقه پیاده روی کنید و به مزوه برسید. همچنین ایستگاه متروی تجریش نزدیک‌ترین ایستگاه به موزه‌ی زمان است که از آنجا حدود نیم ساعت پیاده روی لازم است تا به موزه برسید. همچنین از مقابل ایستگاه مترو تاکسی و اتوبوس به سمت خیابان زعفرانیه موجود است.
کامنت خود را بگذارید